ضرورت الگوبرداری از کشورهای پیروز برای حرکت به سمت گیاهان کم آبخواه
به گزارش گردشگران شاد، خبرنگاران/یزد همیشه یکی از دغدغه های جوامع، بحث توسعه و پیشرفت جامعه است و مسئولان و تصمیم سازان این جوامع تصمیماتی را برای تشخیص و انتخاب مناسب ترین از مسیرها برای توسعه و پیشرفت جوامع شان اتخاذ می کنند.البته جوامع انسانی همیشه نیز با محدودیت منابع روبرو بوده اند و لذا تلاش کرده اند با همین منابع محدود بهترین نتیجه را بگیرند و به همین دلیل نیز مسیرهایی را برای پیشرفت انتخاب کرده اند که بیشتر متکی بر توانمندی ها و ظرفیت های آن جوامع باشد.
به گزارش گردشگران شاد، چند سالی است که مسئولان استان یزد با توجه به خشکسالی های پیایی استان که این خطه را به شدت دچار بحران کم آبی کرده است، موضوع توسعه ی کشت و فرآوری گیاهان کم آبخواه و بطور اخص گیاهان دارویی را به عنوان یکی از راستاهای پیشرفت استان مورد اهتمام قرار داده اند.
البته از آنجایی که گاهاً در تعیین راستاهای پیشرفت و راهبردهای توسعه ی استان، اشتباهاتی صورت می گیرد که این اشتباهات در سال های بعد آسیب ها و اثرات آن بر جا خواهد ماند، گردشگران شادی یزد با همکاری حوزه تجاری سازی و اشتغال امور فارغ التحصیلان سازمان جهاد دانشگاهی استان یزد در میزگردی با موضوع برنامه ریزی اشتغال و توسعه تشکل های تخصصی با موضوع گیاهان دارویی با حضور کارشناسان این حوزه سعی کرده است با بازنگری راستا توسعه استان از طریق گیاهان دارویی، به بررسی نقاط ضعف و قوت استان و مسائل و مسائل موجود در رابطه با گیاهان دارویی بپردازد.
در همین رابطه نیز پرسش های متعددی وجود دارد، این که آیا بازار استان و کشور ظرفیت فراوری انبوه گیاهان دارویی در دراز مدت را دارد و آیا فعالیت عمده در این حوزه در راستا توسعه استان است؟ آیا امکان تجربه ی توسعه صنعتی استان و معضلات ناشی از آن، در حوزه گیاهان دارویی نیز تکرار می شود؟ و آیا اصولاً حرکت در این راستا می تواند استان را به توسعه اشتغال به ویژه در بخش فارغ التحصیلان مرتبط با این حوزه سوق دهد؟
حذف کشاورزی زندگی را سخت می کند
دکتر حیدر مفتاحی مدرس دانشگاه، پژوهشگر و فراوریکننده گیاهان دارویی نیز در این میزگرد با بیان این که خطر بزرگی که در سالیان اخیر استان یزد و کشور را تهدید می کند، حذف کشاورزی است، می گوید: این در حالی است که وقوع چنین اتفاقی، زندگی را در استان و کشور سخت یا تقریباً غیر ممکن می کند، از این رو با شرایط کم آبی های موجود باید کشاورزی به سمتی برود که متناسب با شرایط استان و کشور باشد نه این که آن را حذف کنیم.
وی با اشاره به فرمایشات بنیانگذار کبیر انقلاب مبنی بر این که اگر بخواهیم در کشور خودکفایی اتفاق بیفتد باید خودکفایی در کشاورزی کشورمان صورت بگیرد، بیان می کند: به طور قطع راستا توسعه از کشاورزی گذر می کند، اما از آنجایی که کشاورزی بسته به اقلیم های متفاوت، فرق می کند باید در هر شرایطی به دنبال کشاورزی متناسب با همان اقلیم باشیم.
جای خالی کشاورزی در بخش های غیرغذایی
مفتاحی تصریح می کند: استان یزد به لحاظ برخورداری از خاکی که به سمت قلیایی شدن پیش می رود، امکان کشت شمار محدودی از گونه های گیاهی را دارد، از این رو باید اقدام به کشت گیاهانی کنیم که متناسب با این شرایط باشد تا از پیشرفت در حوزه کشاورزی عقب نمانیم.
وی می گوید: متأسفانه به نظر می رسد که متخصصان بخش کشاورزی ما در این زمینه کم کاری کرده اند و با وجود مطالعاتی که در برخی گیاهان مانند گندم اجرا شده است، در این حوزه تنوع محصولی مورد توجه نبوده است.
وی در همین رابطه به کشورهای کم آبی مانند سودان که در صادرات برخی محصولات گیاهی پیروز بوده اند، اشاره و اظهار می کند: باید با توجه به شرایط اقلیمی کشورمان و الگوبرداری از کشورهای پیروز مشابه کشورمان به سمت کشت های جایگزین و گیاهان کم آبخواه برویم.
این پژوهشگر گیاهان دارویی در همین زمینه موضوع افزایش بهره وری از فراوریات گیاهان کم آبخواه را نیز مهم می داند و عنوان می کند: به نظر می رسد هم اکنون باید روی گیاهان دارویی و معطر که طیف زیادی را شامل می شود و گیاهان صنعتی را نیز شامل می شود، بیشتر اهتمام داشته باشیم.
وی اضافه می کند: البته یکی از مسائل بخش کشاورزی در کشورمان نیز این است که کشاورزی تنها به فراوری محصولات کشاورزی محدود شده و این بخش در بخش های دیگر مانند صنایع جای خود را پیدا نکرده است در حالی که اگر صرفاً به فکر فراوری محصول خشک و مصرف آن باشیم، یقیناً به مرور زمان با شکست روبرو خواهیم شد.
مفتاحی هماهنگی بین ادارات و دستگاه های متولی را لازمه توسعه و پیشرفت در حوزه گیاهان دارویی برمی شمارد.
حذف کشاورزی بدترین گزینه برای مهار کم آبی
سعید کریمیان از کارشناسان ترویج جهاد کشاورزی استان نیز با تأکید بر این که کم آبی در استان یزد مسأله جدیدی نیست، می گوید: اجداد ما همواره با این مشکل کم آبی درگیر بوده و برای آن راه چارهی یافته اند و مسلماً حذف کشاورزی هم اکنون بدترین گزینه برای مهار کم آبی است.
به گفته ی وی، می توان با تغییر الگوی کشت و فراوری گیاهان کم آبخواه و پربازده، بر کم آبی غلبه کند و به توسعه اشتغال و سود اقتصادی نیز دست یافت.
وی با تأکید بر ضرورت تغییر الگوی کشت استان با توجه به مشکل کم آبی استان، اظهار می کند: قطعاً فراوری صرف گیاهان دارویی و خام فروشی محصولات در این حوزه به نفع استان نیست و باید ایجاد کارخانه های فرآوری گیاهان دارویی در کنار فراوری گیاهان دارویی برای فراوری محصولات متنوع را دنبال کنیم.
ضرورت برنامه ریزی برای توسعه گیاهان دارویی
کریمیان با اشاره به لزوم برنامه ریزی در حوزه توسعه گیاهان دارویی در استان، اهمیت حمایت مسئولان استان و ورود فارغ التحصیلان به حوزه فرآوری گیاهان دارویی برای تبدیل آن به داروهای گیاهی و دیگر فرآورده های این بخش را نیز یادآور می شود.
وی به فعالیت های مدیریت ترویج جهاد کشاورزی استان در این حوزه اشاره می کند و می گوید: آموزش کشت گیاهان دارویی به زنان خانه دار روستایی در برخی شهرستان های استان و فراوری در سطح محدود برای آن ها آغاز شده و مورد استقبال قرار گرفته است.
وی مشارکت دیگر دستگاه های استان در این رابطه را ضروری می خواند و می گوید: این آموزش ها باید به صورت گسترده تر و در زمینه کشت، بسته بندی و فرآوری گیاهان دارویی در استان انجام شود.
گیاهان دارویی ابزاری برای توسعه استان
دکتر احمد افروزیان سرپرست مرکز خدمات تخصصی گیاهان دارویی سازمان جهاد دانشگاهی استان یزد در این میزگرد با اشاره به این که در حوزه گیاهان دارویی ابتدا باید ظرفیت سنجی و پتانسیل یابی انجام شود، می گوید: فراوری گیاهان دارویی باید وسیله ای برای ایجاد اشتغال و توسعه ی استان باشد نه این که صرفاً در این حوزه فراوری برای مصرف مدنظر باشد.
وی ادامه می دهد: مقوله ی توسعه موضوعی متفاوت از ابزار توسعه است، از این رو نباید این اشتباه در زمینه گیاهان دارویی نیز صورت بگیرد.
افروزیان اضافه می کند: استان یزد باید در زمینه گیاهان دارویی، سیاست گذاری داشته باشد و تعیین شود که چه نوع گیاهانی مناسب اقلیم یزد است؟ یا فراوری در چه حجمی مورد نیاز است؟ و برای فعالیت در این حوزه به چه تعداد فارغ التحصیل، متخصص و نیروی کار نیازمند هستیم؟
وی با بیان این که ایجاد شرکت ها و مراکز رشد گیاهان دارویی بدون برنامه ریزی و هدف گذاری مناسب، سودی برای استان در جهت امر توسعه نخواهد داشت، معتقد است که ابتدا باید فرهنگ فراوری، فرآوری و مصرف گیاهان دارویی در جامعه ایجاد شود.
سرپرست مرکز خدمات تخصصی گیاهان دارویی سازمان جهاد دانشگاهی استان هم چنین خاطرنشان می کند: یکی از ضعف ها در حوزه گیاهان دارویی مربوط به فارغ التحصیلان این رشته است که عموماً دارای هیچ طرح و ایده ای نیستند و متأسفانه مراکز رشد هم نمی توانند به این گونه افراد کمکی کنند.
افروزیان با اشاره به کم آبی استان، تأکید می کند: در صورت برنامه ریزی مناسب قطعاً گیاهان دارویی می تواند ابزاری جهت توسعه استان یزد باشد.
ضرورت تغییر نگرش در خصوص گیاهان دارویی
دکتر محمد حسین حکیمی از اساتید دانشگاه یزد عمده مشکل حوزه گیاهان دارویی را در استان، این می داند که هنوز نمی دانیم چه بکاریم؟ نشاء و بذر را از کجا تهیه کنیم؟ و مشتری محصولات این بخش کیست؟
وی در خصوص این مسائل نیز راه چاره را مشاوره و راهنمایی کشاورزان و فارغ التحصیلان، در اختیار قرار دادن بذر و نشای مناسب و تضمین خرید محصول عنوان می کند.
حکیمی در ادامه با اشاره به این که مصرف سرانه گیاهان دارویی در کشور آمریکا 100 برابر کشور ماست، اظهار می کند: متأسفانه مصرف سرانه گیاهان دارویی در کشورمان تنها 25 گرم است، از این رو در خصوص تغییر نگرش مردم در رابطه با گیاهان دارویی باید فرهنگ سازی شود.
توسعه گیاهان دارویی مستلزم قابلیت سنجی
سیدحمید میررکنی مدیر مرکز تخصصی گیاهان دارویی سازمان جهاد دانشگاهی استان هم با تأکید بر اهمیت نگاه اقتصادی به حوزه گیاهان دارویی، اظهار می کند: متأسفانه نوسان قیمت نگرانی زیادی را برای فراوریکنندگان گیاهان دارویی بوجود آورده و موجب بی اعتمادی آنها شده است، از این رو باید در این خصوص تدابیری اندیشیده شود تا به کشاورز یا هر فردی که تمایل به فعالیت در این حوزه دارد، اطمینان داده شود.
وی هم چنین نبود بذر مناسب هم چنین نبود امکانات مناسب برای فرآوری گیاهان دارویی در استان یزد را از مسائل حوزه گیاهان دارویی در استان یزد می داند و می گوید: متأسفانه با وجود علاقمندی کشاورزان استان، برنامه ی تعیینی برای توسعه گیاهان دارویی در استان وجود ندارد.
میررکنی نیازسنجی و قابلیت سنجی را مهم ترین موضوع در حوزه گیاهان دارویی در استان و کشور می خواند و عنوان می کند: متأسفانه به نظر می رسد گیاهان دارویی در استان یزد متولی تعیینی ندارد به نحوی که اطلاعی از میزان عرضه و تقاضا یا ظرفیت ها و پتانسیل های استان در این بخش وجود ندارد تا فعالان و علاقمندان به این بخش با اطمینان خاطر به آن ورود کنند.
تسهیل توسعه گیاهان دارویی توسط دولت
دکتر احمد افروزیان سرپرست مرکز خدمات تخصصی گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی یزد در خصوص عدم مطالعه در این بخش، اظهار می کند: متأسفانه در اسناد بالادستی استان و سند توسعه ی استان، به بخش کشاورزی و حوزه گیاهان دارویی، توجهی صورت نگرفته است.
وی می گوید: متأسفانه در استان نه فقط در بخش کشاورزی بلکه در بخش های صنعت، معدن و حتی گردشگری که این روزها بیشتر مورد اشاره مسئولان است، براساس مزیت های استان حرکت نشده است.
افروزیان اضافه می کند: باید در بعد کلان و سطوح بالای تصمیم گیری استان در رابطه با توسعه گیاهان دارویی تصمیم گیری لازم صورت بگیرد.
وی معتقد است که دولت باید نه به عنوان متولی، بلکه به عنوان تسهیل کننده و محرک سیستم در حوزه واردات و صادرات، در رابطه با گیاهان دارویی وارد عمل شود و سپس کار را به بخش خصوصی واگذار کند.
تشکیل ستاد گیاهان دارویی استان به ریاست استاندار
البته حیدر مفتاحی مدرس دانشگاه نظر متفاوتی در این باره دارد به طوری که عنوان می کند: هر چند در استان سند داخلی در این رابطه وجود ندارد، اما کمیته فنی گیاهان دارویی هر از چندگاهی در جهاد کشاورزی استان با دعوت از مسئولان و کارشناسان این حوزه تشکیل می شود و تصمیم گیری های لازم در رابطه با کشت و توسعه گیاهان دارویی در شهرستان های استان براساس پتانسیل هر یک صورت می گیرد.
وی با بیان این که در کشور سند ملی گیاهان دارویی وجود دارد که براساس آن وظیفه ی هر یک از دستگاه ها در آن تعیین شده است، ادامه می دهد: در برخی استان ها نیز ستاد گیاهان دارویی وجود دارد که بیشتر به مرکز متصل هستند و این سند ملی را اجرایی می کنند.
وی می گوید: ستاد گیاهان دارویی استان نیز در شرف راه اندازی است که ریاست آن را استاندار برعهده خواهد داشت.
فرآوری، آینده اشتغال در بخش گیاهان دارویی
مفتاحی با بیان این که حدود 3000 فارغ التحصیل کشاورزی عضو نظام مهندسی کشاورزی که عمدتاً در دیگر بخش ها فعالیت می کنند، می گوید: متأسفانه این افراد تحصیل کرده در حالی از این حوزه کنار کشیده اند، که افراد فاقد آگاهی در رابطه با گیاهان دارویی در این بخش مشغول ارائه گیاهان دارویی به مردم هستند.
وی آینده اشتغال در بخش گیاهان دارویی را مستلزم توجه بیشتر به حوزه فرآوری گیاهان دارویی می داند و می گوید: توسعه اشتغال در حوزه گیاهان دارویی نیازمند توسعه فرآوری و تنوع محصولات در این بخش است.
مفتاحی در این رابطه به پیروزیت صنعت فراوری کنجد و فراوری محصولات متنوع کنجدی در استان اشاره و عنوان می کند: می توان این تجربه پیروز را در حوزه گیاهان دارویی نیز بکار برد و علاوه بر گیاهان دارویی فراوری داخل استان، محصولات استان های هم جوار را نیز فرآوری کرد.
این پژوهشگر در انتها نیز نیاز آینده حوزه گیاهان دارویی را نیروهای متخصص در رشته های کشاورزی، شیمی و داروسازی ذکر می کند.
جمع بندی نظرات کارشناسان و مباحث مطرح شده در این میزگرد نشان می دهد که توسعه کشت و فرآوری گیاهان دارویی می تواند به عنوان یکی از راستاهای توسعه استان باشد اما از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر آن که می تواند به توسعه اشتغال در این بخش نیز منجر شود، ضرورت برنامه ریزی و فرهنگ سازی برای فراوری و مصرف گیاهان دارویی، قابلیت سنجی و شناسایی گیاهان دارویی مناسب با اقلیم استان، ارائه مشاوره های لازم و مشارکت بیشتر دستگاه های مرتبط هم چنین تشویق و ترغیب کشاورزان و فارغ التحصیلان رشته های کشاورزی و همه علاقه مندان به سرمایه گذاری در فراوری و به ویژه فرآوری گیاهان دارویی است.
منبع: خبرگزاری ایسنا